هوالخالق
درس پژوهی :
مقدمه :
پژوهش عملی و کاربردی در آموزش و پرورش بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته ، یکی از دغدغه های کارگزاران
درس .و سیاست گذاران آموزشی گسترش پژوهش به ویژه پژوهش مشارکتی در درون مدرسه و کلاس است
پژوهی (LESSON STUDY) در واقع روش پژوهشی مشارکتی معلمان در کلاس درس است که از آن به عنوان
سودمند ترین، کاربردی ترین و مؤثرترین برنامه پرورش حرفه ای معلمان در مدارس ژاپن یاد شده است. (سرکار
( آرانی 62:1378
(Action Research) درس پژوهی و فرآیند پژوهش و فرآیند پژوهش مشارکتی مثل اقدام پژوهی
و ارزیابی فرصت می یابند تا با یکدیگر همکاری، همیاری و مشارکت کنند و مسائل (Do) معلمان در طراحی ، اجرا
درون مدرسه و کلاس را بکاوند ، جوابی بیابند و آنرا در عمل بکار ببندند و در پایان ارزیابی گروهی از عمل آموزشی
یکدیگر داشته باشند . در درس پژوهی و اقدام پژوهی ، معلمان به شیوه کارگروهی تمرین می کنند ، دیدگاه های
خود را تبادل و تعامل می کنند و از یکدیگر می آموزند ، در درس پژوهی بیش از اینکه معلمان مبانی نظری
آموزش و یادگیری را بیاموزند ، مهارت های علمی و کاربردی مربوط به فرآیند یاددهی - یادگیری( آموزش ) ،
ارزیابی روش های تدریس ، خود ارزیابی ، فعالیت های آموزشی را می آموزند . معلمان مباحث روی موضوع مورد
پژوهش را انتخاب کرده و به صورت مشارکتی و در گروه ، طرح پژوهش مربوط به آن را تهیه می نماید . درس
پژوهی مثل اقدام پژوهی به شیوه مشارکتی به ارزیابی دقیق فعالیت های آموزشی انجام شده در ارتباط با موضوع
مورد نظر می پردازد. در این شیوه دانش آموزان را در پژوهش خود سهیم و در واقع در حین عمل پژوهش می
. (62 : کنند. ( سرکار آرانی ، 1378
در درس پژوهی که در مدرسه و کلاس است، بیشتر بر مسائل آموزشی درس و کلاس تمرکز دارند و به
جنبه های جزئی و کاربردی در کلاس تمرکز دارد.
درس پژوهی ( که سرکار آرانی ، آنرا "پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس" آورده است. ) مثل اقدام پژوهی ،
پژوهش حین عمل است که می تواند تأثیر بسیاری در بهبود کیفیت کاری، آموزش درمدرسه و پرورش حرفه ای
معلمان داشته باشد . در این بخش ابتدا به تفاوت های درس پژوهی و اقدام پژوهی نگاه می کنیم ، بعد، شباهت های
آن ها را می آوریم:
گزارش آموزشی
توصیه می شود در نوشتن گزارش آموزشی به نکات ذیل توجه شود:
الف( تهیه گزارشی از تدریس معلم راهنما، تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارها و پیشنهادها براساس موارد
پیشنهادی ذیل:
1 نحوه شروع درس و جلب توجه دانش آموزان -
2 ارائه مطالب: -
2 1 رعایت نظم و سازماندهی 2 2 بهرهگیری از وسایل آموزشی 2 3 ابتکار و نوآوری 2 4 بهره - - - - - - - - -
گیری مناسب از همکاری فراگیران 2 5 جمعبندی و نتیجهگیری 2 6 ارزشیابی تکوینی - - - -
3 تناسب روش تدریس با موضوع درس و مطالب ارائه شده -
4 فعالیتهای تکمیلی: -
4 1 تعیین تکلیف و سازماندهی مناسب فعالیتهای تکمیلی داخل و خارج کلاس - -
4 2 معرفی منابع غیردرسی - -
ب( نحو? مدیریت و رهبری کلاس و تجزیه و تحلیل گزارش و ارائه پیشنهادها با توجه به موارد ذیل:
1 سعی در شناخت دقیق و صحیح از دانش آموزان -
2 داشتن اعتماد به نفس و تسلط به کلاس -
3 ایجاد صمیمیت و جو عاطفی در کلاس -
4 چگونگی و میزان مشارکت فراگیران -
5 شیوههای تقویت رفتارهای مطلوب -
6 روش اعمال انضباط در کلاس -
ج( نحوه استفاده از کتابخانه و آزمایشگاه توسط معلمین و شاگردان و تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارها.
د( بررسی نحوه اجرای بازدید علمی و میزان فعالیت در این زمینه
ه( تهیه گزارش مختصری از شورای آموزشی مدرسه، تجزیه و تحلیل آن و ارائه راهکارها
و( بررسی میزان همکاری متقابل مدیر و معلمین در جهت بهبود آموزش.
ر( مصاحبه با معلم راهنما درخصوص اشکالات کتاب درسی )تحلیل و محتوی( و ارائه راهکارها
ح( تحلیل برنامه هفتگی مدرسه
ط( نحوهی اجرای کلاسهای آموزش خانواده و میزان استقبال اولیاء
ی( سایر موارد
گزارش عاطفی
توصیه می شود در نوشتن گزارش عاطفی به نکات ذیل توجه شود. ضمناً در بیان مطالب در مورد هر یک
از بندها به ارائه یک نمونه عینی، تجزیه و تحلیل آن و ارائه راهکارهای مطلوب اشاره گردد.
1 روابط انسانی: -
الف: بررسی روابط متقابل مدیر با معلمین
ب: بررسی روابط متقابل مدیر با سایر کارکنان
ج: بررسی روابط متقابل کارکنان مدرسه با خانوادهها
د: بررسی روابط متقابل مدیر با شاگردان
ه: بررسی روابط متقابل شاگردان
و: بررسی روابط متقابل معلمین
ز: بررسی روابط متقابل معلم با شاگردان
2 عملکردهای تربیتی: -
الف: نحوه برخورد مدیر با نقاط قوت و ضعف کاری کارکنان
ب: نحوه تشویق و تنبیه شاگران توسط معلمین
ج: نحوه تشویق و تنبیه شاگردان توسط مدیر و معاونین
د: نحوه نمرهگذاری انضباط
3 فعالیتهای پرورشی مثل: -
نحوه اجرای مراسم صبحگاهی، نماز جماعت، برگزاری جشن ها و سوگواری ها و تبلیغات و تشویقات
مذهبی و ...
4 وضعیت مشاوره مثل: -
میزان کارایی و تاثیر مشاور، میزان مراجعه شاگردان و اولیا به مشاور و ...
5 گزارش یک مورد خاص اخلاقی و انضباطی: -
6 میزان توجه و نحو? ایجاد ارتباط با موارد خاص مثل: -
ایتام، خانوادههای نابسامان و ...
7 نتیجهگیری: -
7 1 ارزیابی خود از قضای عاطفی حاکم بر کل مدرسه را در پنج سطر بنویسید. - -
7 2 پیشنهادات خود را برای بهبود وضعیت موجود ارائه نمائید. - -
گزارش فیزیکی
توصیه می شود در نوشتن گزارش فیزیکی به نکات زیر توجه گردد:
1 شناسنامه مدرسه شامل )آدرس دقیق مدرسه هماره با شماره تلفنها و کد مدرسه( -
نوع مدرسه از نظر:
الف: دولتی ب: غیردولتی ج: خاص
اسامی مدیر و معاونین سابقه ساخت و ... -
2 موقعیت مکانی مدرسه -
3 مساحت کلی مدرسه -
4 تعداد طبقات -
5 تعداد کلاسهای آموزشی و اتاقهای اداری و ... -
6 وضعیت راهروها و پلهها -
زمین ورزشی، نمازخانه، کتابخانه، بوفه، کارگاه، آزمایشگاه )زبان، علوم، رایانه، ...(
8 شکل و ظاهر ساختمان -
9 تجهیزات و امکانات ایمنی، شرایط بهداشتی -
11 نوع آب مصرفی و تعداد سرویس های بهداشتی -
11 تعداد کل دانش آموزان در هر نوبت )شیفت( -
12 سرانه دانش آموز نسبت به مساحت کلی مدرسه -
13 ظرفیت هر کلاس -
14 امکانات داخل کلاس مانند: -
نور، تهویه، سرما و گرمای کلاسها، سیستم صوتی ...
15 وسایل و تجهیزات داخل کلاس مثل: -
میز و نیمکت و صندلی و ... تابلوی اعلانات، کتابخانه، پرده ....، امکانات سمعی و بصری، نقشه و ...
16 رنگ آمیزی کلاسها و مدرسه -
17 فضای سبز -
18 سایر موارد -
