1-صفحه روی جلد

2-نام خدا

3-تقدیر و تشکر

4-تقدیم به

5-چکیده

6-فهرست مطالب(فصل 1-فصل 2-فصل 3- فصل 4- فصل5)

فصل1 شامل (مقدمه که در آن هدف پژوهش ، مسئله پژوهش و سئوالهای پژوهش) اشاره می شود.

فصل2 شامل(اطلاعات جمع آوری شده در مورد مسئله و یافته های حاصل از این اطلاعات و آنچه منابع علمی در خصوص این یافته ها می گویند.

فصل3شامل(روش شناسی، اطلاعاتی در مورد چگونگی جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعاتو روش جمع آوری اطلاعات و ابزارها

فصل 4شامل (طبقه بندی اطلاعات و تحلیل آنها .این فصل شامل مجموع گزارشات کارورزی 1 می باشد)

فصل5 -نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات کاربردی

منابع

اقدام پژوهی یک نوع فعالیت پژوهشی است،که با تلفیقی از کار وپژوهش انجام می شود،یعنی افرادی که اشتغال دارند در همان حوزه کاری خود دست به تحقیق می زنند.در این تحقیق کار روزمره مطرح نیست بلکه فکر و تحول و خلاقیت با هدف رشد کیفیت کار در محیط کاری اصل می باشد.در آموزش و پرورش نیز به منظور ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت و اثر بخشی بالای آموزشی با این پژوهش می توان مهارتها و توانمندیهای معلمان را تقویت نمود.در این پژوهش محقق با روش ابتکاری ،برای تبدیل وضع موجود (نامطلوب ) به وضع مطلوب فعالیت می کند.

مراحل اقدام پژوهی:

1-تشخیص مساله وتبین آن:

الف) تشخیص مساله

ب) توصیف وضع موجود

ج) شواهد 1(ارائه دلایل، مدارک ، اسناد، و اعداد وارقامی که وضع موجود را به طور عینی و ملموس تبین نماید)

2-ایجاد تغییر:

الف) گردآوری اطلاعات (جهت ارایه راه حل)

ب) تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعات جمع آوری شده

    پ)انتخاب راه حل یا راه حل ها

ج) اعتبار بخشی راه حل ها

د)اجرای راه حل یا راه حل ها

3-نتیجه گیری:

الف) شرح و توضیح تغییر ایجاد شده و توصیف وضع مطلوب

ب) شواهد 2( ارائه دلایل و مدارک و اسناد و ارقامی که وضع مطلوب را به طور عینی و محسوس تبین نمایند)

نمونه آزمون عملکردی از درس مطالعات پایه ی چهارم

1-مهندس کوچولوی من ؛ نقاشی محله ی خود را طوری طراحی کن، که در آن 3 مورد از امکانات عمومی به دلخواه در جهتهای شمال غرب ، جنوب شرق و در جهت غرب دیده شود؟

2- اگر شما به جای وسایل زیر بودید ، چه درخواستی از مردم داشتید؟

3-فرض کنید شما مدیر عامل یک آپارتمان هستید و می خواهید قوانین و مقرراتی را در خصوص همسایگان بنویسید ؛ سه مورد ازآن قوانین را در زیر بنویسید؟

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

4-پدر علی هر روز 500تومان به او پول می دهد . اگر علی از این پول هر روز 300 تومان خرج کند ، چقدر برایش باقی می ماند تا بتواند پس انداز کند؟ در جدولی مقدار درآمد ، هزینه و مقدار پس انداز علی را در طول یک هفته نشان داده و بنویسید،علی در این هفته چقدر در آمد داشته و چقدر هزینه و پس انداز کرده است؟

تکنیک شش کلاه تفکر

ابداع کننده این تکنیک ادوارد دوبونو (پدر تفکر خلاق) است. در این تکنیک به طور کلی با استفاده از شش سبک فکری، موضوع یا مسئله مورد نظر، بررسی می‌شود. برای هر یک از شش سبک فکری نیز یک کلاه با رنگی مخصوص در نظر گرفته شده است. در واقع رنگ کلاه‌ها نمایان‌گر طرز تفکر و نگرش افراد می‌باشد.
دوبونو سعی می‌کند به کسانی که دور هم جمع می‌شوند، بیاموزد که تک بعدی فکر نکنند و به تفکر خود وسعت دهند و آنگاه به راه‌های خلاق بیاندیشند و با یک هماهنگی مدبرانه نتایج را طبقه بندی کرده و در تصمیم‌گیری از آن استفاده کنند.
افراد با گذاشتن هر یک از کلاه‌ها بر سرشان، سبک فکری‌شان را براساس رنگ کلاه‌شان تغییر می‌دهند.

سبک فکری هر کدام از کلاه‌های رنگی به شرح زیر است:

سفید، رنگی خنثی و منفعل است. کلاه سفید با موضوعات و شکل‌های انفعالی سر و کار دارد. کسی که این کلاه را بر سر گذاشته، واقعیت‌ها را بدون هیچ‌گونه قضاوتی مورد کنکاش قرار می‌دهد.

رنگ قرمز نشانه خشم، شور و هیجان است. در کلاه قرمز بینش هیجانی و جنبه‌های احساسی و غیر استدلالی مد نظر می‌باشد. در واقع این رنگ کلاه ابزار مناسبی برای بیرون ریختن احساسات است.

رنگ سیاه نشانه منفی‌نگری و افسردگی است. بنابراین فردی که با این رنگ کلاه در جلسه حضور پیدا می‌کند، جنبه‌های منفی و بد بینانه موضوع را ابراز می‌کند.

زرد نشانه آفتاب و مثبت است. فرد صاحب کلاه زرد جنبه‌های مثبت و خوشبینانه موضوع مورد بررسی قرار می‌دهد.

رنگ سبز نشانه رویش و باروری است. به همین جهت از کلاه سبز برای ابراز ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید و خلاقانه استفاده می‌شود.

رنگ آبی سرد است. این کلاه کنترل کننده و سازمان دهنده اندیشه‌ها است. کسی که این کلاه را بر سر گذاشته، نظرات بقیه کلاه‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و سازمان‌دهی می‌کند.

تکنیک بارش فکری
تکنیک بارش فکری (brainstorming) را دکتر الکس اس اسبورن در سال 1938 ابداع کرد. این تکنیک که به اسامی مختلف مانند بارش افکار، طوفان فکری، طوفان ذهنی و ... نیز نامیده می‌شود، یکی از معرفترین تکنیکهای خلاقیت است. بارش فکری یک تکنیک گروهی است و شرکت کنندگان طی جلسه‌ای در مورد یک مسئله یا مشکل به صورت گردشی ایده‌های فی‌البداهه خود را بیان می‌کنند. جلسه توسط یک سرپرست مدیریت می‌شود و یک نفر هم نظرات ارائه شده را روی تخته یادداشت می‌کند.
این تکنیک خلاقیت دارای دو مرحله مجزا است:

1- مرحله ی تولید ایده: هدف از این مرحله تولید تعداد زیادی ایده است که توسط شرکت کنندگان به نوبت ارائه می‌شود.
در مرحله تولید ایده قوانینی وجود دارد که باید توسط همه شرکت کنندگان رعایت شود. این قوانین عبارتند از:
. هیچ فکر و ایده‌ای نباید مورد قضاوت، ارزیابی و انتقاد قرار گیرد.
. هر چه ایده‌ها دور از ذهن، بکر و جسورانه باشند، بهتر است.
. هر چه تعداد ایده‌ها بیشتر باشد بهتر است.
. تا زمانی که افراد شرکت کننده ایده ارائه می‌دهند، جلسه بارش افکار ادامه پیدا می‌کند.

2- مرحله ی ارزیابی ایده: در این مرحله ایده‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته، برخی حذف می‌شوند. تعدای با هم ترکیب می‌شوند و ایده‌های جدید و کاملتری را به وجود می‌آورند. در نهایت نیز ایده‌های برتر انتخاب و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تکنیک چرا
انسان در دوران کودکی اشتیاق فراوانی برای کشف دنیای پیرامون خود دارد. کنجکاوی کودکان در مورد پدیده‌های مختلف، آنها را وادار به پرسش‌های متعدد و بی‌پایان از بزرگترها می‌کند. «چرا» کلمه‌ای است که به کرات می‌توان از زبان کودکان شنید:
چرا سطح پنیر سوراخ سوراخ است؟
چرا آسمان آبی است؟
چرا برف سفید است؟
و صدها چرای دیگر . . .
در تکنیکهای خلاقیت نیز تکنیک چرا در واقع همانند چراهای مکرر دوران کودکی است. اما با این تفاوت که کودکان برای گسترش فهم خود از دنیای اطرافشان می‌پرسند، ولی ما بزرگترها باید با پرسش، دانستنی‌هایمان را زیر سوال ببریم تا به ایده‌های جدیدی دست پیدا کنیم.
این تکنیک آن قدر ساده است که بسیاری از ما متوجه اهمیت و نقش آن در حل مسائل و مشکلات نیستیم. اگر تسلط کافی نسبت به این تکنیک داشته باشیم، می‌توانیم از آن هم برای شناسایی و تعریف صحیح و کامل مسائل استفاده نماییم و هم در حین پرسش و پاسخ، ایده‌های جدید و ارزشمندی در مورد موضوع به دست آوریم. در واقع با اجرای این تکنیک ساده به راحتی به منشاء و ریشه مشکلات پی میبریم. در فرآیند اجرای تکنیک چرا، این چراها و سوال و جواب‌ها آن قدر ادامه پیدا می‌کند که به یک بصیرت و بینش در مورد موضوع و به یک جواب مفید و موثر برای حل مسئله برسیم.
گرچه نباید انتظار داشت که با به کارگیری این تکنیک هر نوع مسئله و مشکلی را حل کرد، ولی مسلما استفاده از این تکنیک به ما کمک می‌کند تا موقعیت و وضعیت را بهتر و روشن‌تر مشخص کنیم و در فرآیند آن به ایده‌های جدید و مفیدی دست یابیم.

پژوهش روایتی یک راهبرد پژوهشی است که پژوهشگر به کمک آن زندگی افراد را مطالعه می کند و از یک یا چند نفر می خواهد که داستانهای زندگی خود را بیان کنند. سپس، این اطلاعات توسط پژوهشگر به صورت روایت زمانی بازگویی یا بازسازی می شوند. در پایان روایت مورد نظر، پژوهشگر دیدگاههای زندگی شرکت کننده را با دیدگاههای زندگی خور در قالب روایت جمعی (مشترک) تلفیق می کند(کلاندینین و کنلی، 2000).

کرسول(2012) معتقد است اصطلاح روایی از فعل « روایت کردن » یا « بیان کردن (مانند داستان) با جزئیات » می¬آید. در طرح¬های پژوهش روایی محققان زندگی افراد را شرح می¬دهند، داستان¬هایی را در مورد زندگی مردم جمع¬آوری و بیان می¬کنند، و روایت¬های تجربیات فردی را می¬نویسند. روایت، به عنوان گونه متفاوت تحقیق کیفی، به طور خاص بر مطالعه فرد خاص، جمع آوری داده¬ها از طریق جمع آوری داستان، گزارش تجربیات فردی، و شرح هدف آن تجربیات برای فرد توجه دارد.

همچنان که از نامش پیداست روایت و داستان گویی مهمترین مشخصه­ی این روش پژوهشی است. روایت و داستان با همه­ی ویژگی­های خاصی که دارند. بحث توالی بین رخدادها. بحث زمانمندی، آغاز ومیانه و پایان داشتن. روابط علی مورد نظر در داستان و ... 

چه موقع از پژوهش روایی استفاده می کنید؟
هنگامی از پژوهش روایی استفاده می¬کنید که افراد اشتیاق به بیان داستانهایشان را داشته باشید و بخواهید داستان های آنان را گزارش دهید. برای آموزگاران در جستجوی تجربیات شخصی در شرایط مدرسه واقعی، پژوهش روایی بینش های عملی و خاص را ارائه می¬دهد. با اجرای مطالعات روایی، محققان تضمین همه جانبه ای را با شرکت کنندگان تشکیل می دهند. ممکن است این تضمین به کاهش درک حفظ شده از سوی پزشکان در زمینه ای کمک کند که پژوهش از عمل متفاوت است و کاربرد مستقیم اندکی دارد. به علاوه، برای شرکت کنندگان در مطالعه، ممکن است مشارکت در روایت آن¬ها در آنان این احساس را ایجاد کند که روایت¬های آنان اهمیت دارد و این که آن روایت¬ها شنیده شده¬اند. هنگامی که روایتی را بیان می کنند، به آنها کمک می¬کند موضوعاتی را درک کنند که به پردازش نیاز دارند. بیان روایت بخشی از زندگی طبیعی است، و افراد همگی روایت¬هایی در مورد بیان تجربیات خود به دیگران دارند. در این شیوه، پژوهش روایی گونه روزانه و عادی دادهها را که افراد با آن آشنا هستند جلب می کند.
هنگامی از پژوهش روایی استفاده می کنید که داستانهای بیان شده به شما گاه شماری حوادث را دنبال می کنند. پژوهش روایی گونه ادبی تحقیق کیفی با روابط قوی ادبیات است، و شیوه ای کیفی را فراهم می آورد که در آن می توانید به گونه ای قانع کننده و ادبی بنویسید. این پژوهش به تصویر ریز تحلیل- روایات فردی- به جای تصویر گسترده تر اصول فرهنگی، مانند قوم نگاری، یا نظریه های انتزاعی، مانند پژوهش نظریه زمینه¬ای توجه دارد(کرسول،2012). روایت ، شیوة اصلی است که از طریق آن، انسانها تجربه های خود را درون رشته رخدادهایی سامان می دهند که از نظر زمانی پرمعنا و بااهمیت است. انسانها می توانند جهان را در قالب روایت درک کنند و می توانند در قالب روایت دربارة جهان بگویند(آسابرگر، 1380). انواع طرح های روایی چیست؟

جدول شماره 1:

انواع پژوهش روایی(کرسول، 2012)
زندگی نامه شخصی
زندگی نامه
نوشتن زندگی نامه
گزارشات شخصی
روایات فردی
مصاحبه¬های روایی مدارک شخصی
مدارک شرح حال
روایات زندگی نامه و حوادث زندگی
شرح حال شفاهی
سرگذشت قومی
زندگی نامه قومی قوم نگاری شخصی
قوم شناسی
قوم نگاری¬های فرد محور
خاطره¬های همگانی
مدارک آمریکای لاتین
خاطرات لهستانی

مطلب ادامه دارد...

مراحل نوشتن طرح درس روزانه:

به طور کلی برای تهیه یک طرح درس روزانه، مراحل و نکات زیر را به ترتیب دنبال می کنیم.

1- مشخصات کلی:

ابتدا باید نام درس، موضوع درس، مدت جلسهأ شماره طرح درس، نام مدرسه، تعداد دانش آموزان، کلاس و دوره تحصیلی، نام معلم و تاریخ را در بالای صفحه کاربرگ طرح درس نوشته شود.

2- مشخص کردن اهداف کلی، جزیی و رفتاری:

یک معلم آگاه هدفهای کلی و رفتاری موضوعی که قصد تدریس آنرا دارد مشخص می نماید.

1-2. هدفهای کلی: یک هدف کلی، یک عبارت واحد است که وضعیت فراگیر را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف می کند . به عبارت دیگر هدفهای کلی آموزشی حاوی نتایجی هستند که معلم انتظار دارد، در اثر آموزشی که به دانش آموزان می دهد و فعالتیهایی از آنها برای یادگیری به عمل می آورند عاید آنان گردد. این قبیل اهداف مهم هستند و در معرض تعبیرهای گوناگون قرار می گیرند.

2-2. هدفهای جزیی: هدفهای کلی قابلیتهایی هستند که قرار است فراگیران پس از گذراندن مجموعه ای از تجارب یادگیری کسب کنندو چون این هدفها با واژه های کلی بیان می شوند معمولاً توضیح بیشتر ضروری است. این توضیح از طریق ارایه مجموعه ای از هدفهای جزیی انجام می پذیرد.

3-2. هدفهای رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزیی، اهداف رفتاری مطرح می گردد. هدفهای رفتاری عبارتند از اعمال، رفتارها ، حرکات وآثاری که قابل مشاهده کردن ، شنیدن ، لمس کردن و قابل سنجش باشند. این قبیل اهداف مشخص می سازند که دانش آموزان به هدفهای کلی رسیده اند. برای طرح هدفهای رفتاری رعایت چهار ویژگی و مخاطب، فعل رفتاری، شرایط و معیار و درجه، ضروری می باشد.

در ضمن برای تدوین اهداف در نظر داشتن سطوح مختلف حیطه های(شناختی، عاطفی و روانی- حرکتی) الزامی می باشد. توضیح آنکه دانشمندان تعلیم و تربیت هدفهای تربیتی را در سه حیطه تقسیم بندی کرده اند . تغییراتی که در اثر تعلیم و تربیت در ذهن ایجاد می شود  ماهیت آن دانش و معلومات است در " حیطه شناختی" قرار داده اند. آنچه که به ارزشها ، نگرشها و احساسات مربوط می شود در " حیطه عاطفی" و آنچه که با مهارتهای حرکتی ارتباط پیدا می کند در " حیطه روانی – حرکتی " جای داده اند.

3- وسایل آموزشی:

انتخاب رسانه های مناسب منجر به آموزش مؤثرتر خواهد شد. از یک رسانه آموزشی نمی توان در همه موقعیتهای آموزشی استفاده کرد. هر موقعیت آموزشی رسانه خاص خود را طلب می کند. بدون توجه به قابلیتهای رسانه های آموزشی در موقعیتهای مختلف، نمی توان از آنها استفاده مناسبی به عمل آورد.

برای شناسایی یک رسانه ی مناسب ، ابتدا باید به چند پرسش پاسخ داد. این پرسشها عبارتند از:

هدف از ایجاد ارتباط چیست؟ چه کسی می خواهد ارتباط برقرار کند و چه ویژگیهایی دارد؟ مخاطب ارتباط کیست؟ چه میزان پذیرش دارد؟ ویژگیهای او چیست؟ شرایط زمانی و مکانی برقراری ارتباط چیست؟ و برای انجام این کار چه امکاناتی وجود دارد؟

به طور کلی عوامل مؤثر در انتخاب رسانه ها عبارتند از: 1- نوع هدفهای آموزشی 2- ویژگیهای مخاطبان 3- روشهای فنون آموزشی 4- قابلیت رسانه برای انتقال پیام مورد نظر 5- جذابیت رسانه 6- کیفیت فنی هنری 7- عملی بودن و سهولت کاربرد 8- اقتصادی بودن.

4- روشهای تدریس: 

با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع بشری ، نیازهای فردی اجتماعی نیز پیچیده تر می شود و برای ارضای نیازهای پیچیده احتیاج به علوم و فنون پیچیده تر می باشد.

کسب علوم و فنون در سایه به کارگیری روشهای مفید و مؤثر ، جدیدو کارآمد در آموزش امکان پذیر است. به همین دلیل به منظور نیل به اهداف آموزشی تعیین شده بهره گیری از روشهای تدریس و الگوهای تدریس متناسب با هدفهای درس و نوع مطالب و بحث، نوع کلاس، تعداد دانش آموزان و غیره روشها و الگوهای خاص مورد استفاده قرار می گیرد.

5- قبل از شروع درس:

هر معلمی قبل از شروع درس باید از حضور دانش آموزان آگاهی حاصل کند، همچنین مطمئن شود که آنان از سلامت روحی و جسمی برای شروع درس آمادگی دارند، زیرا دانش آموزان باید در آغاز درس احساس آرامش نمایند و مشتاقانه منتظر یاد گرفتن درس جدید باشند، پیش از شروع درس جدید چنانچه از قبل تکلیفی برای دانش آموزان تعیین شده است مورد بازدید و بررسی قرار گیرد و برنامه های دیگر با صلاحدید معلم انجام می گیرد. ولی باید توجه داشت که کارهای قبل از شروع درس نباید زیاد طول بکشد زیرا طولانی شدن این مرحله از شور و شوق اولیه فراگیران می کاهد.

6- ارزشیابی تشخیصی:

پیش از آغاز درس جدید معلم باید رفتار ورودی دانش آموزان را مشخص سازد  دکترسیف معتقد است که : "رفتار ورودی بر آمادگی فرد برای یادگیری رفتاری تازه دلالت دارد. به سخن دیگر آنچه کسی قبلاً یادگیرفته است یا آنچه برای شروع به یادگیری مطلبی تازه می بایست یادگرفته باشد رفتار ورودی او نامیده می شود".

معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش آموزان مطالب درس قبل ، به خصوص مطالبی که دانستن آنها برای درس جدید پیش نیاز محسوب می شود را می دانند. به همین دلیل به هر طریق که لازم می داند از پیش دانسته های دانش آموزان ارزشیابی به عمل می آورد. نوع ارزشیابی بستگی به نوع درس و هدفهای درسی می تواند از سئوال شفاهی تا آزمون کتبی متغیر باشد توجه به میزان اطلاعات قبلی دانش آموزان، از این بابت که سطح درس دادن براساس آن تنظیم شود، ضروری می باشد.

7- آماده سازی:

آماده سازی فعالیتی است که معلم از طریق آن سعی می کند ارتباط معنی دار بین تجربیات قبلی و انتظارات و نیازهای شاگردان با هدفهای آموزشی کلاس برقرار کند. معلم پیش از آنکه مطلب اصلی را به دانش آموزان ارایه دهد باید ذهن و حواس آنها را برای آموختن درس جدید جلب نماید. به طور کلی هدف از آماده سازی عبارت است از تمرکز بخشی حواس فراگیران، معرفی ضمنی غیرمستقیم موضوع درس به ایجاد علاقه و انگیزه و کنجکاوی در دانش آموزان برای یادگیری مطلب جدید.

معلمان مسئولان پدیدآوری موقعیتهایی هستند که در کارآموزان و دانش آموزان ایجاد انگیزه کنندو آنان باید موضوعات درس و سایر مواد آموزشی را به گونه ای آراسته و ترتیب دهند که نیازهای فراگیرندگان برآورده شود.

8- ارائه ی  درس:

این قسمت اساس طرح درس را تشکیل می دهد و باید به کاملترین وجه تنظیم گردد. درس جدید باید بر پایه دانسته ها و تجارب قبلی دانش آموزان طراحی و ارایه گردد، بطوریکه ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی حفظ گردد. مطالب ارایه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشد معلم باید فعالیتهایی را که به روشها و فنون تدریس مربوط می شود در ارایه درس به اختصار مشخص نمایدو تنها نام بردن از عنوان کلی روشها و الگوهای تدریس کافی نیست بلکه لازم است نوع فعالیتهایی را که معلم می خواهد در جریان ارایه انجام دهد در این قسمت قید نماید.

9- فعالیتهای تکمیلی:

انتخاب روش برای انجام فعالیتهای تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر درسی که ارایه می شود به جمع بندی نیاز دارد معلم باید نوع آن را انتخاب کند، آیا جمع بندی را به طور شفاهی انجام می دهد و یا به صورتهای دیگر و غیره.

برخی از روشهای متداول برای انجام فعالیتهای تکمیلی عبارتند از: خلاصه نویسی روی تابلو(تخته سیاه)، یادداشت نکات درس توسط دانش آموزان، نمایش عروسکی و پوستر، ایفای نقش، سئوال شفاهی، مساله دادن – واحد کار(کارهای تحقیقی، پروژه ) و تکلیف شب.

چنانچه برای تکمیل درس تمرین لازم باشد باید نوع تمرین و چگونگی انجام آن در طرح درس مشخص گردد. مثلاً اگر قرار است دانش آموزان تمرینهای کتاب را انجام دهند، باید تمرینهای مورد نظر با ذکر صفحه در طرح درس قید گردد.

10- ارزشیابی تکوینی:

ارزشیابی تکوینی به معنای ارزشیابی در همه مراحل تهیه برنامه است. در سراسر فرایند تدوین برنامه باید انجام ارزیابی پرداخت و در هیچ شرایطی نباید ارزیابی را وانهاد.

پس از پایان یافتن تدریس ، معلم از نتیجه ی کار خود و میزان آموخته های دانش آموزان ارزشیابی به عمل می آورد. ارزشیابی تکوینی می تواند جزء فعالیتهای تکمیلی نیز به حساب آید مانند بازدید دفترهای تمرین به منظور رفع اشکالهای موجود ، جمع آوری پاسخ های دانش آموزان در مورد سئوال مطرح شده در کلاس ، ثبت اشتباهات دانش آموزان در دفتر جبرانی و دقت در رفتارهایی که نشانه علاقه مندی و یا عدم علاقه دانش آموزان نسبت به درس نیز می تواند در ارزشیابی تکوینی قرار گیرد.

 تذکر: زمان بندی طرح درس نیز به تناسب و صلاحدید معلم و توانائی دانش آموزان بر حسب یک جلسه آموزشی بین بندهای 5 تا 10 یعنی قبل از شروع درس، ارزشیابی تشخیصی، آماده سازی، ارایه درس ، فعالیتهای تکمیلی و ارزشیابی تکوینی تقسیم می گردد.

خصوصیات کودکان در دوره ی ابتدایی:

دوره ی ابتدایی آغاز آموزش رسمی کودک است ، کودک در این دوره علاوه بر یادگیری مهارتهای پایه (خواندن ، نوشتن وحساب کردن ) علاقمند است هر کاری را خودش تجربه کند از مهمترین خصوصیات دوره ی ابتدایی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

خصوصیات جسمانی :

رشد جسمانی در دوره ی ابتدایی کندتر از دوره های قبل بوده و تفاوتهای کمی وکیفی به چشم می خورد. در این دوره از رشد پسران بیشترین رشد را در بافتهای ماهیچه ایی ودختران در بافتهای چربی دارند. از آن جایی که سلامت جسمانی در سازگاری عاطفی و اجتماعی کودکان مؤثر است .در این دوره کودکان پرانرژی وفعال بوده وچون برای اولین بارمجبورمی شوند مدت زمان زیادی یک جا بنشینندانرژی خود را به صورت عادات عصبی چون جویدن مداد،مکیدن انگشت ،پیچ دادن مو وبیقراری نشان می دهند.آنان د ر اثرفعالیتهای بدنی و فکری زیاد زود خسته می شوند،بنابراین معلمان بایستی بعد از انجام فعالیتهای جسمی وذهنی زیاد ،فعالیتهای آرامی ،نظیر نقاشی و کارهای هنری را در نظر بگیرند.

خصوصیات  حرکتی :

به موازات رشد عصبی ـ عضلانی ،قدرت بدنی کودک افزایش می یابد وحرکات او هماهنگ وموزون می شود وانجام دادن اعمال پیچیده تر به طور منظم میسر می گردد.پسران در فعالیتهایی نظیر پرش وپرتاب توپ،که به کاربرد ماهیچه های درشت نیاز داردمؤفق تر از دختران که ماهیچه هایی ظریف دارند می باشند.

خصوصیات ذهنی:

رشد ذهنی کودک در این دوره در مرحله ی عملیات محسوس قرار دارد.که در آن فعالیت کودک با محیط،عینی ومحسوس بوده و کودک توانایی انجام اعمال منطقی را کسب کرده ومفهوم بقای ماده ،عدد،وزن ،حجم وتوانایی طبقه بندی کردن را پیدا میکند.در این دوره از رشد می توان با استفاده از دروسی مثل علوم ،مفهوم علیت رادر کودکان پرورش داد.دراین دوره کودکان کنجکاو بوده و علاقه ی زیادی به یادگیری داشته و حرف زدن بادوستان خود رابه نوشتن ترجیح می دهند .

رشد عاطفی :

کودک برای جلب توجه به تقلید از رفتار اطرافیان وهمانندسازی با آنان می یپردازد،ترس ،حسادت ،رقابت وپرخاشگری بین کودکان دوره ی ابتدایی شایع است ودر هر مورد باید به طریقی مناسب برخوردشود؛درغیر این صورت کودک متوسل به رفتارهای مزاحم شده ،که عملکرد او را مختل می کند.در این دوره وقتی کودکان قدرت لغات را کشف کردند برای جلب توجه سعی در استفاده از کلمات رکیک را دارندآنان می دانند که دیگران در برابراین کلمات از خود عکس العمل نشان می دهند ولی دقیقاً نمی دانند چرا، بنابراین در چنین مواقعی نخستین عکس العمل معلم در مقابل کلمات رکیک ،نشنیده گرفتن آن باید باشد تا به دلیل فقدان اهمیت و تقویت این حرکت دوباره تکرار نشود.

رشد اجتماعی:

رشد اجتماعی کودک در دوره ی ابتدایی بسیار سریع است،ومعلمان وهمبازیهادر آن نقش مهمی دارند.کودک در مدرسه علاوه بر آموخته های خانواده ،مطالب جدیدوروش زندگی را می آموزند.مدرسه ،اجتماعی شدن کودک را تسریع می کند،روابط اورا با دیگران گسترش می دهد ،روش حل مسأله وانجام دادن صحیح امور رابه کودک می آموزد ومهارتهای ذهنی اوراتقویت می کند؛از این رو معلم باید با کودک رفتار مسئولانه ومحبت آمیزی داشته باشدتاکودک باعلاقه واشتیاق در مدرسه حاضر شده واورا الگو قرار دهد.در این دوره بازیهای گروهی مورد توجه قرار می گیردوروحیه ی کلاس قویتر می شود،شیدایی وقهرمان پرستی در این دوره قویتر است.

رشد اخلاقی :

در این دوره ،کودک پذیرش مقررات اجتماعی وقضاوت در مورد خوبی وبدی رفتاراطرافیان را آغاز می کند.کودک به هماهنگ شدن با معیارهای اخلاقی دیگران علاقمند است ؛زیرابه آن وسیله می خواهد رضایت آنان را به دست آوردودختر یا پسر خوبی قلمدادشود.خانواده ومدرسه در این دوره از رشد اخلاقی کودک سهم مهمی دارند.بنابراین باید بین مدرسه و خانواده ارتباط منظم ودائمی وجود داشته باشد و ارتباط آنهابا کودک به طور هماهنگ انجام پذیرد.

<** ادامه مطلب... *مفهوم درس پژوهی
گروهی از معلمان موضوع خاصی از برنامه درسی را برمی گزینند. آنرا به عنوان واحدکار طراحی ، اجرا و ارزشیابی
می کنند و از محصول آن در تدریس بهتر استفاده می برند. یکی از اعضای گروه برنامه را اجرا و دیگران در جهت رسیدن
به الگوی مشترک آنرا نقد و اصلاح می کنند. در واقع گروه درس پژوه ، کار می کنند تا تدریس را مورد مشاهده قرارداده و
پس از نقد و بررسی تدریس ، آن را به شیوه ای بهینه اصلاح نموده تا به تدریس موثرتری برسند.
اهداف درس پژوهی:
1- درس پژوهی به گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس یاری می رساند و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان از
یکدیگر بیاموزند ، دانش حرفه ای خود را ارتقا دهند، در رفتار خود بازاندیشی کنند و در تحول مستمر آموزش
مشارکت کنند.
2- معلمان از طریق درس پژوهی، به عنوان مدلی اثربخش برای پژوهش در مدرسه، یاد می گیرند که چگونه از
یکدیگر بیاموزند،در تجارب آموزشی و تربیتی یکدیگر سهیم شوند. آنها بدین ترتیب می توانند با بازاندیشی در
رفتارهای آموزشی خود، راه های بهتری برای یاددادن و یادگرفتن بیابند و به تولید دانش حرفه ای بپردازند.
3- درس پژوهی، با درگیر ساختن معلمان در فرآیند تبیین مساله، طرح نقشه، عمل، مشاهده، بازاندیشی و
بازنگری، فرهنگ مشارکتی حرفه ای را ارتقا می دهد.
4- این فرآیند یادگیری، به تغییر فرهنگ مدرسه کمک می کند و محیط انعطاف پذیر برای دستیابی به یادگیری
سازمانی را توسعه می بخشد.
5- درس پژوهی به معلمان اجازه می دهد که مسوولیت بیشتری در اداره مدرسه احساس کنند و آن را عاملی برای
فراهم آوردن یادگیری از خود از طریق مشاهده، بازاندیشی در عمل انجام شده و خود ارزیابی می دانند.
6 - معلمان در این فرآیند به همکاری با محققان در حمایت از ترویج تفکر سیستماتیک و تفکر انتقادی تشویق
می شوند و هنگامی که توجه اصلی معلمان به فرآیند یاددهی، یادگیری است، علاقه بیشتری در زمینه توجه به
یادگیری دانش آموزان در کلاس درس پیدا می کنند.
7- در این فرآیند معلمان در محیطی شوق انگیز و مسوولانه به بهسازی فرهنگ مدرسه کمک می کنند ، ظرفیت
خود را برای تبدیل از نقش آموزگار به یادگیرنده و رهبری فرآیند یادگیری تغییر می دهند"، "رهبری آموزشی را
برای تفکر نوآورانه و غنی سازی یادگیری حمایت می کنند و به توسعه مهارت هایشان به عنوان رهبران تحول در
مدرسه ادامه می دهند. تولید دانش حرفه ای، گسترش فرهنگ یادگیری و رهبری اثر بخش از طریق توسعه مشارکت،
همکاری و بازاندیشی گروهی است.
8- درک عمیق تر مدیران آموزشی از درس پژوهی، بکارگیری استراتژی های اثر بخش تر در ارتقای مدیریت آموزشی
را محقق می سازد، یاددهنده را به یاد یادگیرنده تغییر می دهد، مدرسه را از جایی برای آموزش به مکانی برای
یادگیری متحول می کند و آن را به مثابه سازمان یادگیرنده بازسازی می کند.
مراحل درس پ ژوهی:
1- تبیین مسأله وانتخاب موضوع
دانش آموزان دردرک کدام مباحث دروس مشکل دارند ؟ q
مسأله می تواند یافتن روشی برای انتقال یک مفهوم جدید درکلاس درس باشد. q
مسأله می تواند یک سوال جزئی مانند بهبود فهم دانش آموزان ازچگونگی جمع کردن کسرهایی با مخرج های q
نامساوی باشد.
الزامات تبیین مسأله
طرح مبانی نظری موضوع q
بهره گیری از یافته های پژوهشی q
توجه به ویژگی ها و شرایط خاص مسأله q
شواهد ومستندات q
2- برنامه ریزی درس پژوهی
ضرورت واهمیت پرداختن به موضوع ازطریق درس پژوهی q
اهداف q
کاربردهای عملی ونظری q
تهیه وتدوین الگوی طرح درس مبتنی بر روش های فعال تدریس q
تعیین اعضای گروه، وظایف ومسئولیت ها ونقش هریک، امکانات موردنیاز مجری درس، زمان انجام، فیلمبردار، ) q
تعیین دبیرتیم و... تهیه طرح درس توسط گروه)
3- آموزش درس
برای تدریس روز و زمان تعین می گردد. هنگام شروع درس معلمان در قسمت عقب کلاس می نشینند. q
(مدعوین بجز هم گروههاکه با نظر هم گروه ها دعوت شده اند)
یک نفر فیلمبرداری می کند. q
یک نفرتدریس معلم را براساس طرح درس تهیه شده نظارت می کند . q
یک نفر واکنش ها،عملکرد دانش آموزان را زیر نظردارد و ضمن تهیه گزارش میزان علاقه و فعالیت های آنان را q
زیر نظر دارد.
4- ارزشیابی تدریس وبازتاب تأثیرآن دربرنامه ریزی مجدد درس
ابتدا معلم مجری طرح درمورد تدریس خود اظهار نظر می کند ونظر خود را درباره چگونگی اجرای درس ومسائل
عمده آن بیان می کند.سپس معلمان عضو گروه معمولا با دیدگاه انتقادی درباره قسمت هایی ازدرس که به نظر آنها
مشکل داشته صحبت می کنند.باید توجه داشت که تمرکز بردرس است نه معلمی که آن راآموزش داده است درس
محصول گروهی است وهمه اعضا درمورد نتیجه برنامه خود،احساس مسئولیت می کنند.درواقع آنها ازخود انتقاد می
کنند.دبیرتیم تمام نقطه نظرات را یادداشت می کند.
5- تجدید نظر درتدریس:
معلمان گروه درس پژوهی باتوجه به مشاهدات وبازخوردها دردرس تجدید نظر می کنند( تجدید نظر درمواد
آموزشی فعالیت ها،سوال ها،و...) یک سوال اساسی دراین بخش وجود دارد وآن عبارت است از :
چگونه می توان برنامه را بهتر اجرا کرد؟
دراین مرحله باتوجه به مشاهدات ویادداشت های معلمان،واکنش های دانش آموزان ونظرات معلم مجری،طرح درس
تجدیدنظرمی شود.ممکن است روش تدریس، فعالیت ها، سوال ها،مسائل مطرح شده،مواد ورسانه انتخاب شده یا
همه اجزای درس تغییرکند تا دوربعد تدریس نتایج بهتری عاید شود.
6 - آموزش درس تجدید نظر شده:
دراین مرحله درس تجدید نظرشده یک بار دیگر با رفع نواقص و براساس اصلاحات انجام شده تدریس می گردد (
تدریس نهایی) این تدریس ممکن است درهمان کلاس یا کلاس دیگر (فضایی خارج از کلاس) باشد . ممکن است
تدریس توسط همان معلم یا یکی دیگرازاعضای گروه باشد. در این مرحله همانند بند 3 افراد گروه و مدعوین می
توانند در کلاس درس حضور داشته باشند.( ممکن است تعداد معلمان واعضای حاضر بیشتر از تعداد دانش آموزان
باشد)
7- ارزشیابی وبازاندیشی:
چه چیزی ازدرس پژوهی واجرای آن آموخته شد؟ این سوالی است که دراین مرحله درجلسه درس پژوهی مطرح می
شود.یادگیری و فهم دانش آموزان و مسأله ای که به خاطر آن پژوهش انجام شد در این مرحله بررسی می شوند و
تیم از خود می پرسد، تاچه اندازه خوب عمل کردیم . بطور کلی میزان تحقق اهداف بیان می شود. دراین مرحله
ممکن است از افراد دیگری مانند معلمان مجرب،مولفان کتب درسی، اساتید دانشگاه،انجمن های علمی مرتبط با
موضوع درس پژوهی دعوت به عمل آید. همه اعضای شورای معلمان به همراه یک فرد متخصص خارج ازمدرسه
تدریس را نقد وبررسی وتغییراتی پیشنهاد می کنند.
8- سهیم شدن در نتایج ودستاوردها
- نوشتن گزارش پایانی: (تشریح فرایند درس پژوهی و یافته ها همراه با مستندات،گزارش ها،فیلم ها وعکس
ها صورت جلسات،نقطه نظرات معلمان ودانش آموزان واولیا)
- بازدیدهای افراد متخصص ومسئولین.
- بازدیدهای معلمان ازمدارس یکدیگر.
- تبادل تجربیات.
- برگزاری جشنواره وهمایش ارائه نتایج درس پژوهی.*>